Materiały używane w stolarce, płyty meblowe.

Największą barierą w pisaniu artykułów na blogu był zawsze dla mnie czas. Czas którego zawsze brakuje i który jest tak bardzo cenny. Często ograniczał mnie w tym żeby napisać dla Ciebie ciekawy artykuł. Nie wiem jak to się wydarzyło, że zapomniałem i pominąłem tak oczywistą funkcję dostępną w dzisiejszych czasach: pisanie głosowe. Okazuje się bowiem że dzisiaj praktycznie każdy telefon ma taką opcję jak przełóż mowę na tekst, wystarczy więc dokument, aplikacja i właściwie tak jak w tym momencie podczas jazdy samochodem mogę opowiedzieć Ci co o stolarstwie. To cudowne jak technologia ułatwia nam życie i sprawia, że jest prostsze, a skorzystanie z tego zależy tylko od nas samych; faktycznie dla wielu pomaga, ale też wielu z nas uważa, że technologia niszczy ludzkość. Kwestia podejścia i własnych wartości.

Dziś natomiast położyłem na blat temat materiałów stolarskich, temat płyt czy też artykułów które używa się regularnie w stolarce. Okazuje się bowiem, że stolarka ma wiele różnych oblicz. Niektórzy nie zaznajomieni z branżą, stolarza pozycjonują na równi z cieślą. Jak już wspominałem niejednokrotnie w poprzednich wpisach, cieśla zajmuje się konstrukcjami, sprawami technologicznymi, zajmuje się altanami, konstrukcjami dachów i tym podobne. Oczywiście to nadal obróbka drewna jednak w o wiele większej skali i większych wymiarów. Niewątpliwie cieśla ma wiedzę i zapewne poradziłby sobie bez problemu z meblami. Pytanie tylko, czy zmysł stolarza meblowego w nim drzemie... A więc, stolarz może być meblowy, może również tworzyć stolarstwo artystyczne, co sprawia, że jest wiele dziedzin i oblicz stolarstwa. Mamy również lutników, którzy również pracują w drewnie. Wspomniałem o zmyśle stolarskim; każda z wybranych przez specjalistę dziedzin i jakość wykonania pracy zależy od jego własnych rąk. Ciężko jest więc wyobrazić sobie, że bez odpowiednich mentalnych predyspozycji cieśla budujący konstrukcje dachów, pewnego dnia będzie produkował ramy rzeźbione do obrazów :)

Z racji, że mamy tak wiele specjalności związanych z drewnem, każda z nich będzie potrzebowała trochę innych materiałów. Dziś omówię pokrótce temat materiałów używanych przeze mnie i kolegów po fachu pracujących w meblach wewnętrznych. Tak naprawdę chodzi o różnego rodzaju płyty używane w stolarce. Przedstawię ci kilka najpopularniejszych z nich.

Zanim jednak do tego przejdziemy, pora na chwilę historii. Mam nadzieję, że przeczytałeś artykuł o historii przerobu drewna na moim blogu. Jeśli jednak z jakiegoś powodu masz zaległości, skrócę maksymalnie genezę powstania płyt do produkcji mebli i przedstawię ich przewagę nad drewnem. W gruncie rzeczy, starano się o stworzenie materiału, który ustandardyzowałby produkcję mebli i pozwolił na ich większą skalę i dostępność. Z litego drewna ciężko wykonać stabilną klejonkę o wielkości 2.5x1.5m, grubości 2cm. Drewno pracuje i takiej wielkości klejonki na pewno będą się gięły, a może nawet pękały pod wpływem wilgoci i zmian temperatury. Ponadto są ciężkie w produkcji i czasochłonne. Dlatego w XIX w opracowano sklejkę, a w latach 40 XX wieku pojawiły się płyty wiórowe. Są one stabilniejsze od litej klejonki drewnianej, nie wyginają się i są bardziej wytrzymałe na zmienne warunki klimatyczne w domach, Lato - Zima.

Najpopularniejszymi płytami na dzisiejszym rynku są płyty wiórowe płyty wiórowe. Zazwyczaj pokrywane są nadrukiem oraz laminatem. Dzisiaj najwięcej mebli masowych produkuje się właśnie z tych płyt. Niemniej przedstawiając na tą chwilę o czym będziemy rozmawiać, trzeba zrobić taką listę:

-płyty wiórowe

-płyty MDF a także HDF, LDF

-sklejki

-płyty stolarskie

Zaczynając od tych najbardziej popularnych czyli płyty wiórowej. Oczywiście nazwa jest dość ogólna, natomiast specyfika takiej płyty polega na tym, że drobne wióry drzewne są mieszane z różnymi rodzaju żywicami klejami i prasowane pod ciśnieniem do płaskiej płyty.

Technologicznie mamy kilka rodzajów takiej płyty, sposobu ułożenia wiórów i użytej chemii. Jednak to co nas powinno zainteresować to gęstość tej płyty. Jest różna i będzie często świadczyć czy wyjdzie to na lepsze bądź na gorsze jakościowo płyty. W przypadku płyt wiórowych nie jest to jednak jakoś specjalnie wyszczególnione w specyfikacji. Każdy producent ma swoje standardy. Niestety na dzień dzisiejszy oszczędność na materiale, też ekologia, ale przede wszystkim chęć zarobku powoduje że płyty wiórowe są produkowane coraz rzadsze przez co stolarze mają coraz to większy problem z łączeniem trwałym takich płyt ze sobą. Dzieje się tak ponieważ jak się okazuje popularne sposoby łączenia na wkręty o większym gwincie np. konfirmaty są coraz słabsze mechanicznie. Szczególnie w jakiś ciężkich warunkach typu łazienka. Oczywiście płyty te wykańczane są przy pomocy różnego rodzaju oklein, temat oklein stosowanych na płytach meblowych należałoby omówić w osobnym wpisie jednak wykończenie płyty wiórowej warstwą okleiny to jest jedyny słuszny wybór. Jej faktura i widoczne pory drewna w przekroju nie pozwalają na frezowanie, malowanie itp.

Kolejnym popularnym produktem są różnego rodzaju płyty wykonane z pyłu drzewnego oraz różnego rodzaju substancji łączących. Są to więc płyty podobne do płyt wiórowych jednak ze względu na wykorzystanie pyłu drzewnego, a nie trociny; w przekroju płyta MDF jest bez porów i gładka. Dlatego też tego typu płyty stosuje się najczęściej do produkcji frontów meblowych bądź różnego rodzaju profili ozdobnych listew. Chodzi tutaj głównie o to, że w płytach MDF bez problemu możemy frezować różnego rodzaju zagłębienia, profile, imitacje filologów i tym podobne. Wśród tych płyt wyróżniamy trzy główne ich rodzaje:

Płyty LDF, HDF i MDF

Rozróżnia je gęstość pyłu drzewnego i ciśnienie prasowania z jakiego zostało wykonane. Z angielskiego mamy do czynienia z rozwinięciem pierwszych liter: LOW, MEDIUM oraz HIGH, a więc w wielkim skrócie: nisko, średnio oraz wysoko sprasowana trocina pod odpwoiednim ciśnieniem. Gęstość takich płyt przedstawia się następująco:

LDF - poniżej 650kg/m3

HDF - powyżej 750/800 kg/m3

MDF - 650-800kg/m3

Najczęściej jednak stosowana jest płyta MDF, która ma najlepszy stosunek ceny do jakości i pozwala na łatwą obróbkę płyty. HDF czyli najgęstsze zazwyczaj stosowane są tylko w cienkich arkuszach na przykład na plecy mebla, oraz częściej używane w produkcji z branży podłóg (panele laminowane niektórych producentów). LDF zazwyczaj jest już niespotykane w stolarstwie meblowym, ponieważ jej właściwości nie pozwalają na stosowanie jej jako materiał konstrukcyjny. Jest zbyt delikatna i krucha. W dzisiejszych czasach możemy zauważyć że producenci stosują takie płyty które strukturą przypominają podpałkę do grilla, może okazać się, że właśnie mamy do czynienia z płytą LDF, która dzięki temu że jest rzadka, ma fajne właściwości wyciszające i może być stosowana jako wkład w różnego rodzaju drzwiach, czy w budownictwie jako materiał izolacyjny. Oczywiście są też różne inne odmiany takiej płyty, impregnowane dodatkowo przed wilgocią lub produkowane pod specjalne użytki. Np płyty do głębokiego frezowania z jednolitą strukturą. Nie sposób jest wszystko tak szczegółowo opisać. Z właściwości płyt z pyłu drzewnego na pewno warto wyróżnić, że są to płyty o nieco lepszej odporności na wilgoć od płyt wiórowych. Dlatego bardzo często stosowane są też w miejscach podatnych na wilgoć, a szczególnie w łazienkach, nawet jako materiał konstrukcyjny dla mebli, a nie tylko ich frontu. Większa odporność na wilgoć w sprawie, że płyta mniej puchnie. Dla takiej płyty sama wilgotność powietrza nie powoduje jej puchnięcia tak drastycznie jak w przypadku płyty wiórowej.

Wyżej wymienione materiały stosowane są zazwyczaj w produkcji masowej i z tym ja osobiście walczę, ponieważ uważam że są to materiały szkodliwe; szczególnie jeżeli chodzi o płyty wiórowe; i nie powinny być produkowane na taką skalę na jaką są aktualnie. Teraz przejdziemy do materiałów które stosują stolarze w tym ja, do tradycyjnej obróbki drewna. Ponieważ od wieków wiadomo że drzewo ma swoją średnicę, a więc przecięte z niej deski też będą miały ograniczoną szerokość, dlatego wykonuje się klejonki. Jednak nie zawsze te klejonki zdają egzamin. Okazuje się bowiem, że wykonanie klejonki bardzo dużej to jest pewnego rodzaju wyzwanie nawet dla zaawansowanego stolarza. Oczywiście wykonanie stołu nie jest problemem jednak wykonanie mebli np dużej szafy bazującej zupełnie na drewnie litym tylko i wyłącznie z klejonki, trwałoby bardzo długo i byłoby zupełnie nieopłacalne. Dlatego od wieków zastanawiamy się jak można przyspieszyć ten proces i uatrakcyjnić produkcję mebli. Stworzono więc płyty stolarskie. Były to jedne z pierwszych płyt, które zaczęto wykorzystywać w stolarce meblowej. Układano obok siebie cienkie listewki klejone ze sobą, następnie na to naklejano fornir czy też o obłóg. Obłóg drewna to cienka warstwa skrawanego w całości drewna. np. 2-3 mm. Z jednej i z drugiej strony tym samym oklejano klejonkę i stwarzała nam się duża płaska powierzchnia, którą mogliśmy ciąć na dowolne wymiary. Możemy wykorzystywać je do tworzenia korpusów mebli. Jest to nadal drewno w zasadzie lite i są to nadal meble drewniane jednak zupełnie prostsze do wykonania, ale przede wszystkim bardziej trwałe od klejonki klasycznej. Ponieważ drewno pracuje i drewno pęcznieje, kurczy, wygina, skręca się; w zasadzie nie jesteśmy w stanie zapanować w 100% nad drewnem; taka płyta pozwala nad tym wszystkim w dużym stopniu zapanować. Klejenie listew do takiej płyty stolarskiej przebiega na przemian słojami więc tutaj troszeczkę nam to niweluje pracę drewna, w dodatku obłóg nakładany z jednej i z drugiej strony jest w przeciwnym kierunku do układanych listewek, do przebiegu ich słojów. W taki oto sposób mamy płytę która bardzo mało pracuje, również jeżeli chodzi o wilgoć jak i wyginanie się. W takim przypadku jest to bardzo fajny i bardzo trwały materiał; sprawiło to, że stolarzy bardzo chętnie do tego sięgają nawet po dzień dzisiejszy tym bardziej, że na wierzchu mamy oczywiście naturalne drewno o interesującym nas gatunku: więc możemy mieć zarówno z Dębu, jesiona jak i Buczyny czy brzozy. Na wierzchu będzie wyglądało jak lite drewno bez wyraźnie widocznego klejenia.

Rozwinięciem natomiast tych płyt stolarskich są sklejki. Pojawiły się w zasadzie w podobnym czasie jak płyty stolarskie, może nieco później natomiast proces produkcyjny jest trochę bardziej skomplikowany. Sklejka to kilka różnych warstw obłogów drewna klejonych ze sobą krzyżowo, na przemian, prostopadle do siebie każda warstwa. Takie sklejenie kilku cienkich warstw drewna ze sobą spowodowało, że sklejka stała się jednym z najbardziej wytrzymałych materiałów dostępnych w tym momencie na rynku. Dlaczego jest tak bardzo wytrzymałym materiałem ponieważ nie pozwala drewnu pracować w żadną stronę. Niemal w ogóle nie pracują takie sklejki w wyniku zmian wilgotności czy temperatury. Drewno samo w sobie jest dość mocno odporne na wilgotność więc sklejka staje się również odporna na wilgoć, zastosowanie dodatkowo odpowiednich klejów wilgocioodpornych sprawia, że po odpowiedniej impregnacji sklejkę taką można zastosować nawet jako podłoga w samochodzie ciężarowym czy jakimś busie. Wyróżniamy więc sklejki dwóch rodzajów sucho trwałą i wodoodporną. Oczywiście sklejka wodoodporna to jedynie nazwa wodoodpornego kleju natomiast faktycznie są to materiały bardzo odporne na różnego rodzaju zmiany temperatur i wilgotności. Jest to jednak nadal drewno, a więc nadal zachodzą tutaj takie procesy jak gnicie, butwienie itp. Sklejki wykorzystuje się do produkcji mebli, do produkcji korpusów, do produkcji szuflad. Tak jak wspomniałem jest to bardzo ciekawy materiał, dość łatwy w obróbce i bardzo bardzo wytrzymały. W zasadzie sklejka o grubości od 10 do 12 mm może zastąpić płytę wiórową o grubości 18 czy 20 mm, więc mamy tutaj leki przekrój który nam pokazuje w jaki sposób ta sklejka jest bardziej wytrzymała. Sklejki pojawiają się wszędzie i są różnych grubości od 3 mm do kilkudziesięciu mm grubości. Oczywiście są różne rodzaje sklejek, cienkowarstwowe, grubowarstwowe, do cięcia laserem, szkutnicze... Można też je wykorzystywać do tworzenia na przykład blatu do stołu czy blatu kuchennego. Wystarczy skleić ze sobą dwie osiemnastki żeby nam dało 36 mm grubości blatu i następnie tylko front czy też czoło musimy okleić obłogiem drewna, żeby zaślepić przekrój kilku warstw sklejki. Ciekawostką na pewno jest, że sklejka zawsze składa się z nieparzystej ilości obłogów. Jest to podyktowane tym, że musimy mieć z jednej i z drugiej strony ten sam kierunek naklejonego drewna, kierunek jego słojów naklejonych na wierzchu.

Produkty takie jak płyta stolarska czy właśnie sklejka są oczywiście z drewna więc traktujemy je podobnie jak drewno i możemy je szlifować, możemy w nich frezować, możemy je bejcować, możemy lakierować, w zasadzie niczym się to nie różni od litego drewna. Jedyne co utrudnia ich obróbkę, to przekrój, który zawsze się uwidacznia podczas cięcia, czy frezowania i trzeba sobie z tym poradzić.

Ostatnim już materiałem którego korzystają stolarze meblowi i pracujący na drewnie jest właśnie samo drewno. Drewno jest tutaj jak wyznacznikiem i głównym materiałem do produkcji mebli. Oczywiście jak wcześniej wspomniałem nie mamy tak dużych i szerokich drzew żebyśmy mogli wszystko wykonać z drewna w jednym kawałku ( byłoby to też niemożliwe technologicznie, drewno by na pewno bardzo pracowało). Na tym etapie, może mi ktoś zarzucić, że przecież są drzewa o średnicy kłody powyżej 1 mb i stosuje się takie duże elementy np. na nowoczesne blaty do stołów. Jednak od każdej reguły są wyjątki, a w celu wytłumaczenia dokładnie dlaczego stosujemy płyty zapraszam do kontaktu w wiadomości prywatnej. Byłoby to zupełnie nielogiczne i nie odpowiedzialne stworzyć szafę dużego pokroju wyłącznie z klejonki i to w dodatku cienkiej klejonki 20 milimetrowej. Okazuje się, że najlepszym na to sposobem są właśnie różnego rodzaju płyty stolarskie, ale samo drewno jest mimo wszystko najważniejsze, ponieważ fronty, które wykonujemy w stolarstwie tradycyjnym, a więc fronty ramowe to fronty, które muszą mieć jakby różnego rodzaju filongi, profile, płyciny itp. Wykonuje się je więc zupełnie z prawdziwego i litego drewna. Nie robimy tego z płyt stolarskich czy ze sklejki, poza kilkoma małymi wyjątkami. Robimy to głównie z drewna i niektóre rodzaje konstrukcji meblowych; bo o tym też warto wspomnieć; wykonujemy wyłącznie z litego drewna bez użycia żadnych płyt.

Otóż okazuje się że mamy meble szkieletowe i mamy meble płytowe czy też korpusowe. Różnie to nazywamy. Takie meble szkieletowe wykonuje się; poza może kilkoma wyjątkami, meble szkieletowe wykonuje się w zwyczaju z litego drewna i takimi meblami szkieletowymi może być na przykład stół. Jest meblem który bazuje na szkielecie czyli czterech nogach, listwach podblatowych i blacie. Jest to mebel na pewno szkieletowy który wykonujemy w całości z drewna, wyjątkiem może być blat który można wykonać w tańszej wersji ze sklejki. Meblem szkieletowym może być regał na książki, który wykonamy na zasadzie czterech nóg połączonych ze sobą listwami tworzących razem szkielet oraz kilku półek, z tyłu listwa ograniczająca wypadnie książki. Teraz znowuż te pułki robiąc metodami tradycyjnymi robimy z litego drewna, z klejonki, a w przypadku troszkę nowocześniejszych wersji wykonamy to ze sklejki bądź płyty stolarskiej. Więc możemy to w pewny sposób mieszać, natomiast meble korpusowe to już na przykład meble kuchenne czy różnego rodzaju komody. Oczywiście komodę również moglibyśmy wykonać w konstrukcji szkieletowej bo da się to zrobić i stolarka zupełnie tradycyjna na tym bazowała, natomiast w dzisiejszych czasach, dzisiejszych standardach i tym co nam się podoba w zasadzie najczęściej meble tego typu wykonujemy właśnie z płyt stolarskich i sklejek, a jedynie fronty lub blat i fronty wykonujemy z litego drewna. Przyśpiesza to proces produkcyjny mebli, ułatwia go nieco, ale sprawia też że jest to troszkę bardziej wytrzymalsze na różnego rodzaju zmiany temperatur i wilgotności aniżeli byłoby to wykonane właśnie zupełnie z litego drewna. Lite drewno jest jednak zupełnie niezastąpione i daje 1000000 razy więcej możliwości niż płyty, ponieważ zakupiona płyta ma swoją grubość i konkretnie możemy tylko wyciąć ją na jakieś prostokąty, czy trójkąty, na jakieś wymiary płaskie. Jeżeli chodzi o drewno to już tylko i wyłącznie od stolarza zależy w jaki sposób je obrabia. Mając drewno stolarz może wykonać listewkę centymetr na centymetr, może sobie wykonać listewka 3 cm na 2 cm i wiele innych różnych opcji. Także jeżeli chodzi o frezowanie drewna. Jest zupełnie inaczej niż z płytami, jeżeli w płycie frezujemy rowek to pod spodem mamy już drugą warstwę której nie chcemy widzieć bo użyteczna jest tylko ta wierzchnia warstwa; w drewnie robiąc rowek czy różnego rodzaju profile, oczywiście dalej mamy też drewno więc nie ma żadnego problemu z tym aby obrabiać takie drewno w dowolny dowolny dowolny dla nas sposób i nadawać mu dowolne kształty i profile. Okazuje się, że niektóre gatunki drewna można uelastycznić i giąć, a także wiele gatunków toczymy na tokarkach nadając im obłe kształty.

Podsumowując okazuje się że stolarstwo ma różne oblicza i wyróżniamy dzisiaj na rynku produkcję masową i produkcję indywidualną. Niektórzy powiedzieliby, że dzisiejsze kuchnie meblowe są produkowane przez składaczy paczek i niekiedy takie słowa pojawiają się ponieważ polega to właśnie troszkę na pocięciu elementów na różne wymiary i złożeniu ich ze sobą po prostu na wkręty czyli złożeniu takich właśnie paczek. Można więc spojrzeć na to z dwóch perspektyw; jest to bardzo prosta praca ponieważ do uruchomienia firmy produkującej meble z płyt na zamówienie nie potrzeba zbyt wiele maszyn, ani też wyjątkowych kwalifikacji; albo z drugiej strony, że jest to bardzo ciężka i wymagająca branża, która nie toleruje żadnych błędów, ponieważ jakikolwiek błąd, jest zazwyczaj do naprawienia poprzez wykonanie nowego elementu. Ja jako pasjonat drewna i stolarz właśnie patrzę na meble z płyt jako bardzo trudną część stolarki, delikatną i nie znoszącą jakichkolwiek błędów. Drewno dla mnie jest zdecydowanie prostsze i przestępne. Równocześnie zdaję sobie sprawę, że wielu z moich znajomych po fachu, pracujących przy płytach nie potrafiłoby obrobić drewno i wykonać skomplikowane meble, fronty czy też profile. Oczywiście dzisiejsza prostota i to co nam się podoba jest jak najbardziej wystarczające dla płyt meblowych natomiast warto zauważyć, że nie jesteśmy w stanie w płycie meblowej wykonać takich różnych profili jak w drewnie, a ich ewentualne wykonanie będzie możliwe tylko przy użyciu specjalistycznych maszyn, na pewno niedostępnych dla przeciętnego stolarza, a tylko produkcji zupełnie zupełnie masowej. Grupa, która się wyróżnia to właśnie stolarze tradycyjnie którzy wykorzystują płyty stolarskie, sklejki i drewno Lite. W tym przypadku ja do takiej grupy należę i grupy te mają zgoła inne rodzaje prac do wykonania, są to przede wszystkim meble pod indywidualne zamówienia, meble zdobione, meble które wytrzymują lata bez żadnych napraw oraz meble, które można odnowić czy zmienić ich wybarwienie oraz meble dla osób doceniających niepodważalne piękno drewna i jego ponadczasowość.

Do usłyszenia

Konrad M.